PATHIAN NENA LEN DUN

PATHIAN NÈNA LÈN DUN
Gen 5.18,21-24
                                
Bible-in Pathian nèna lêng dùn a sawi chu mi pahnih Enoka leh Nova an awm. Enoka chanchin aṭang hian Pathian nena len dun dàn kan zir dâwn a ni.

A pian leh mùrna:
Thuthlung Hluiah hian Enoka pahnih an lo lang a. Pakhat chu Kaina fapa Enoka a ni a, a pian thu leh fapa Irada a neih thu bâk a chanchin hmuh tùr dang a awm hran lo va. A pa Kaina chuan a fapa hming chawiin khawpui ‘Enok’ tih chu a din a (Gen 4.17,18). Enoka dang pakhat chu tùn ṭuma kan sawi tùr ber hi a ni a. Adama aṭanga chuan sarihna a ni a, Jereda fapa a ni. A pa Jareda hi mihring zînga dam rei ber dawttu a ni a, kum 962 a dam a. Enoka fa hming koh chu Methusela a ni a, ani chu mihring zînga dam rei ber a ni a, kum 969 a dam a ni.

A hming awmzia:
Enoka tih hi Hebrai ṭawng chuan ¶anok tih a  ni a, a awmzia hi sawi dàn chi hnih a awm a. Pakhat chu ‘hlàn’ (dedicate) tihna a ni a. A awmze dang pakhat chu ‘chhiahhlawh, zuitu’ tihna a ni. A hming awmze pahnih hi ama nunah a thleng dik hle niin a ngaih theih a. Pathian hnêna inhlàn mi a ni a; Pathian chhiahhlawh, amah zuitu dik tak a ni. Enoka chanchin hi Bible-ah a lang tam lo hle. Ama chanchin ngau ngau (biography) chu Gen 5.18, 21-24 chin chauh kha a ni a. Hebrai Bible-ah chuan a tam thei ang bera chhût pawhin thu mal 51 chauh a ni a. Mahse a chanchin hi a ngaihnawm danglam hle a ni.

Enoka chanchin dang:
Hebrai lehkhathawn ziaktu chuan Enoka chu thihna hre lo tùra lâk bo a nih thu kha Pathian a rinna avànga lo thleng a nih thu a rawn sawi lang a (Heb 11.5). Juda lehkhathawnah chuan Enoka hrilhlâwkna thu a lo lang bawk a (Juda 14-15). Juda lehkhathawna Enoka hrilhlâwkna thu hi Bible-a lang lo a nih avàngin hi khawia mi nge tiin kan zâwt mai thei e. Bible-a pawm loh lehkhabu eng emaw zât Pseudepigrapha an tihte chu a awm a. Chûng zîngah chuan Enoka ziak ni àwm taka an sawi bu hnih a awm ve a. 1 Enoka chu Bible-ah telh ni ta sela, lehkhabu sei ber a ni hial ang a, bung108 lai a awm ni. 2 Enoka buah pawh bung 23 lai a awm bawk. A pahnih hian lehkhabu pângngai phêk 170 vêl a awh a ni.

Enoka hun hnuhnung:
Enoka hun hnuhnung Gen 5. 24-a lo lang chu “Enoka chu Pathian nèn an lêng dùn ṭhin a: tin, a awm ta lo va; Pathianin a la bo ta a ni’ tih a ni. He thu hi Hebrai ziaktu chuan uar deuh tâkin a rawn sawi chhãwng a, “Rinnain Enoka chu thihna hre lo tùra lâk bovin a awm a” tiin (Heb 11.5a). Hei hi kan sawi chhàwn zêlnaah chuan Enoka chu thi lova nung chunga Pathianin a lâk niin kan sawi ta thin a ni. Lei nun tàwp lovin vàn nun chang tùrin a ban tlang tihna a ni àwm e. Hebrai ziaktu sawi tum tak hi eng nge ni ang? ‘Thihna hre lova lâk bo’ tih awmzia chu thih dâwn nat hrehawm eng mah tuar lova Pathianin a tihdanglam tihna a ni. Eden sualna aṭang khân mihring tâna hun lungngaihthlâk ber chu ‘thihna’ hi a ni a. Enoka erawh chu Pathian nèna lêng dùn ṭhin a nih avàngin mihringte huphurh ngawih ngawih ‘thih hrehawmna’ lai tak chu tawrh dàn pângngaia tuar lovin Pathianin a seng ta tihna a ni mai thei e. ‘A thi ve lo’ tih tâwl a nih chuan Bible châng dang, “Mihring tân vawi khat tih ruat a ni” tih nèn khân sawi rem deuh chu a ngai ang.
Gen 5. 24-a Enoka hun hnuhnung sawi dànah bawk khân kìr leh ila. “A awm ta lo va” tih hi thâwk leh khatah a bo ta daih a, hmuh tùr a awm zui tawh lo tihna a ni a. Hebrai ṭawngah chuan ‘thi’ tih dawt aia pumpelhna ṭawngkam tho a ni. Mizo ṭawngah pawh hei hi a dik bawk. Kan chhûngte/fate an thihin ‘Ka nau/ka duh lai a awm ta lo’ tiin kan inṭah ṭhin. ‘Pathianin a la bo ta a ni’ tih kan hmu leh a. Sam 73.24-ah chuan ‘Nangin i remruatnain  mi hruai ang a, chumi hnuah chuan ropuinaah khian min làwm ang’ tih kan hmu a. He laia ‘làwm’ tih leh Gen 5.24-a ‘la bo’ tih hi ṭawngkam thuhmun chiah a ni a. Hebrai ṭawngah chuan ‘la bo’ (Heb. laqakh) tih pawh hi ‘thihna’ sawina tho a ni bawk. Pathianin ropuinaa awm tùra a lâkte chu ama mi duh takte an ni. Keini pawhin kan mi duh takte an thih chuan ‘Pathianin min lâksak ta’ kan ti ṭhin a. Mi ṭhenkhat phei chuan Pathian kan chhuahchhàl duh titih hial a ni.

Amaherawhchu engati nge thlahtu bulte chanchin ziaknaah hian mi dang zawngah ‘dam chhûng zawng chu kum …. chuti zât a ni a, a thi a’ tih a nih laia Enoka chungchângah hian ‘a awm ta lo va, Pathianin a la bo ta a ni’ tih a nih bîk tih hi zawhna awm thei a ni a. He lai Bible thu hi kan bih chian chuan Enoka chanchin ziah lan chhun hi a danglam bîk êm êm mai a. Kum 65 a nihin fapa a nei a; chumi hnuah chuan kum 300 chhûng zawng Pathian nèn an lêng dùn ṭhin a; fanu leh fapa dangte pawh a nei a. Mahse anniho hming chu ziah lan a ni ta lèm lo va. Pathian nèna an lèn dun thu hi Enoka chanchin tâwi tê, thu mal 51 leka ziakah hian vawi hnih a chuang hman a. Hebrai Bible-ah chuan thu mal 16 hman a ni a; chu chu Enoka chanchin pum pui aṭanga chhûtin 31% zet a ni. A fapa Methusela pian hnu kum 300 chhûng chu Pathian nèna lèn dun nân a hmang a. Chu chu a dam chhûng kum 365 aṭanga chhûtin 82% zet a ni bawk. Chutiang taka mi danglam bîk a nih avàng chuan Pathianin mihringte tawrh ṭhin pângngai thih hrehawmna tuar lovin Sam phuahtu ṭawngkam ang takin ropuinaah khian a làwm lût ta a ni.

Pathian nèna lêng dùn tih awmzia:
Enoka chu Pathian nèn an lêng dùn ṭhin tih sawina ṭawngkam hi a awmze dik takah chuan ‘an kal dùn’ tihna a ni a. Mahse Mizo ṭawngkam mawi zâwk, hla thu rawng kai  hmangin kan Bible lettute hian an lo dah a, ‘Pathian nèn an lêng dùn ṭhin’ tiin. A ṭawngkam ringawt pawh hi a ngainatawm hle a ni. Hmànah Eden huanah khân Pathian chu tlai ni nèmah a zuk lêng a, mahse khatih lai khân Adama leh Evi kha lèn dunpui theih lohvin an lo biru hman ta a nih kha (Gen 3.8). Enoka erawh chu Pathianin a lèn dunpui thei ta a ni. A hnuah Nova pawh kha Pathian nèn an lêng dùn ṭhin tih kan hmu leh a (Gen 6.9); mahse engtia rei nge Nova nèn khân an lèn dun tih sawi a ni ta lo. Nova hun hnuhnung lam – uain a ruih chhiat chiam thute kan en chuan Pathian nèn khân an lêng dùn reng lo a nih hmêl hle (cf. Gen 9.20ff).

Israel hnam pate (Abrahama, Isaaka leh Jakoba) te chanchin kan en chuan Pathian hmaa awm (Heb. halak=kal) tùra tih an ni (Gen 17.1; 24.40; 48.15). Zàwlneite chu Pathian hmaa lêng ,hin tùra beisei an ni bawk (Mal 2.6). Mika chuan Pathian thil phût chu ‘Dik taka tih leh khawngaihna ngainat leh Pathian nèna thuhnuairawlh taka lèn dun’ a nih thu a sawi bawk (Mik 6.8). ‘Pathian nèna lèn dun’ tih emaw ‘Pathian hmaa kal’ tih emaw chu Pathian nèna inzawmna thûk tak neih thu sawina a ni a. Enoka dam rualpui emawteho kha Pathian ring lo an ni vek ang tihna lam a ni kher lo va. Mahse Enoka chanchin tâwi têah Pathian nèn an lèn dun thu vawi hnih lai sawi a nih avàng hian Enoka chu mi ṭha chungchuang bîk, Pathian nèna inzawmna thûk bîk nei a nihzia a lang a ni.

Pathian nèna lèn dunin a ken tel:
Pathian nêna lêng dùn chuan a nun pum pui kha Pathian hnênah a hlàn tihna a ni. Enoka hming awmzia kan sawi tâk kha kan la hre reng emaw? Pakhat zâwk chu ‘hlàn’ tihna a nih kha. A hming awmzia ang takin Enoka chuan a nun chu Pathian hnênah a hlàn tawp a, Pathian rilru mil leh duh zâwngin a hun a hmang ṭhin a ni. Pathian nèna lêng dùn tùr chuan kan nun a hnêna kan hlan/pêk (surrender) a ngai a ni.

Pathian nèna lêng dùn tùr chuan amah nèn inrem taka awm a ngai tihna a ni. Amosa buah chuan ‘An inrem chauh loh chuan mi pahnih an kal dùn thei ang em ni?’ tih kan hmu a (Amos 3.3). Helaia ‘kal dùn’ tih hi Enoka chanchina ‘lêng dùn’ tihna nèn ṭawngkam thuhmun chiah a ni a. Pathian nèna lêng dùn tùr chuan amah nèn inrem hmasak a ngai. Adama leh Evi kha Pathian an hransan tâk hnuah chuan Pathianin a lèn dunpui thei ta lo a nih kha. Inrem taka zin tlângte chuan kâr hla pawh hrehawm ti lovin an hun an hmang thei ṭhin.

Pathian nèna lêng dùn tùr chuan khawvêl nun nèn inṭhen a ngai bawk. Khawvêl nawmna chèn chungin Pathian nèn a lèn dun theih loh. Pathian chuan,  ‘In thianghlim tùr a ni, Kei, LALPA in Pathian hi ka thianghlim si a’ a ti (Lev 19.2; cf. 1 Pet 1.16). Paula chuan, ‘Chung lama thil awmahte chuan in rilru nghat tlat rawh u, leia thil awmahte chuan nghat lovin’ a ti a ni (Kol 3.2)

Lal  Isua zirtîrna aṭanga kan thlîr chuan Pathian nèna lêng dùn tùr chuan tuar a ngai. Ani chuan ‘Tu pawhin mi zui a duh chuan mahni hrehawm pawisa lovin, ni tin a kraws puin mi zui rawh se’ a ti (Lk 9. 23). Hmun dangah pawh, “Miin keimah avànga an hau che u a, an tihduhdah che u a, dâwta sual tinrênga an hêk hunah che u in eng a la thâwl ang’ a ti (Mt 5.11). Hei hian Pathian nèna lêng dùn tùr chuan tuar a ngai tih a tilang chiang hle. Paula pawhin, ‘Krista Isua sipai ṭha tak angin hrehawm mi tuarpui rawh’ a ti bawk (2 Tim 2.3). Kristian nunah chuan Pathian nêna lèn dun tih chu hrehawm tuar a tel tihna a ni. Mahse chu chu a vàwrtàwp a ni lo, a vàwrtàwp erawh chu Isua sawi angin ‘vànah làwmman a awm hnem’ tih hi a ni (Mt 5.12).

Pathian nèna lèn dun chu ‘hma lam pana kal’ tihna a ni. Mizovin ‘Rih artui phur’ kan tih ang maia kal sâwt miah lova mahni awm hmuna awm reng tùr tihna a ni lo. Emmau kawnga ṭhian dùn kalte kha Isuan a zuk pàwl hnuah khân an riahna tùr hmun an thlen thu kan hmu (Lk 24.28ff). Chutiang chiah chuan Pathian nèna lêng dùn chuan hma lam an pan a, Pathian rinna leh hriatna kawngah an nun a puitling tial tial ṭhin a ni. Paula’n hmun pakhatah, ‘Kan thlen chin aṭang hian hma i sãwn zêl ang u’ a lo tih kha a takin an chang ṭhin a ni.

Pathian nèna lèn dun dàn
Pathian nèna lèn dun chu ‘rinnaa kal’ a ni. Paula’n ‘Krista Isua rin avàngin Pathian fate kan ni vek si a’ a lo ti a (Gal 3.26). Hmun dangah pawh, “Rinna avànga khawngaihnaa chhandam in ni’ a lo ti bawk a (Eph 2.8-9). Hebrai ziaktu pawhin, ‘Rinna lovin ama làwm zâwng mi nih rual a ni lo’ a ti bawk (Heb 11.6). Pathian nèna lêng dùn tùr chuan amah rin hmasak a ngai a,  chu rinnaah chuan awm reng a ṭûl a ni.

Pathian nèna lèn dun chu ‘thutaka kal’ tihna a ni bawk. Kan Lal  Isua’n, ‘Keimah hi Kawng leh Thutak leh Nunna ka ni’ a lo ti a (Jn 14.6). Johana chuan a lehkhathawn pakhat chuan, ‘Ka fate thutakah an awm tih ka hriat aliama làwmna nasa zâwk rêng ka nei lo ve’ a lo ti bawk (3 Jn 3). Pathian nèna lêng dùnte chu thutakah (Kristaah) an awm tihna a ni.

Pathian nèna lêng dùn tih chu ‘thlarauva kal, thlarauva awm’ tihna a ni. Paula chuan, ‘Thlarauvah awm rawh u, tichuan tisa châkna chu in zàwm dâwn lo nia’ a lo ti a (Gal 5.16) Helaia ‘thlarauva awm’ tih hi a awmze bul tak chu ‘thlarauva kal’ tihna a ni. Enoka nun nèna inhmeh zâwngin letling dâwn ta ila, ‘Thlarauvin lêng rawh u’ tihna a ni ang.

Pathian nêna lêng dùn tùr chuan ‘thuâwih’ a ngai. A thu âwih lote nèn Pathian an lêng dùn thei lo. Enoka hming awmzia pakhat zâwk kha kan la hre reng em? ‘Chhiahhlawh, zuitu’ tihna a nih kha. ‘Chhiahhlawh’ ni tùr chuan ‘thuâwih’ a ngai a, zuitu ni tùr pawhin ‘thuâwih’ a ngai bawk. Pathian thu âwih lote chu amah nèn an lêng dùn thei lo. Thuâwih taka kan awm chauhvin Pathian nên kan lêng dùn thei a ni.

Entawn tlâk Enoka:
Enoka chanchina langsàr ber chu Pathian nèn an lèn dun thu hi a ni. Enoka hun hma daihah Setha fapa Enosa pian lai aṭang tawh khân miten LALPA hming an lo lam ṭan tih chu kan hmu a (Gen 4.26). Mahse Pathian nèn a taka lêng dùn hmasa ber chu Enoka hi a ni. Bible chuan ‘Methusela a neih hnu chuan Enoka chu kum 300 chhûng zawng Pathian nèn an lêng dùn ṭhin’ a ti kher a. Hei hi a awmzia eng nge ni ang? Kum 65 a nih thleng, fapa Methusela a neih hma khân Enoka hi Pathian nèn an lêng dùn ngai lo tihna em ni ang? A fa hming koh Methusela a neih hma khân Enoka kha eng angin nge a khawsak? tih lam hi Bible chuan a sawi lo. Amaherawhchu nun bawlhhlawh leh ṭawp takin a nung tùrah ngai lo ila. He lai thu awmzia hi Enoka chu fapa Methusela a neih aṭangin Pathian nên an inzawmna a thûk lehzual ta a, amah thlah lovin kum 300 zet a dam zui tihna a ni ber ang.

Enoka chanchin aṭang hian zir chhuah tùr pawimawh tak kan nei. Enoka chuan fa tìr a neih phat aṭangin Pathian a zawmna a tinghet lehzual sauh tih hi kan chhinchhiah tùr chu a ni. Naupan têt ata kan nun pum pui hi Pathian tâna pe tùr leh amah pâwl renga nung tùr kan ni. Mahse mi tam zâwk chuan chutiang chu kan zui thei lo. Chhûngkua kan din a, fa kan neih aṭang tal hian Pathian nèna kan inzawmna lai tak hi la thupui lehzual ta ila, kan ram nun hi a danglam ngei ang. Fa neih tawh hnua thlah mai mai kan tam avàngin tùnlaia kan ram buaina pawh hi kan tawng a ni àwm e. Kan fate baptisma chan lai chuan nu leh pain, ‘an lo seilena an lo puitlin thlengin kan Lalpa Isua Krista rinnaa hruai leh zirtîr’ kan intiam ṭhin a. Mahse he kan intiamna hi thu chauh a ni fo va, thiltihin a zui ngai lèm lo a ang hle. Enoka nun kan en erawh chuan ani chu a fa neih aṭangin kum 300 chhûng Pathian nèn an lêng dùn ṭhin a ni. Chu chu a dam chhûng hun zawng zawng 82% a nih thu kan sawi tawh kha. Keiniho hi kan hun hman dànah hian za zêla chhûta eng zât hi nge Pathian nèn kan hman dun ṭhin? Enoka chuan a tlêm berah pawh a hun 82% chu Pathian nèna lèn dun nân a hmang a nih chu. Kum 65 a nih hma pawh khân Pathian a thlah ṭhak a rinawm lo va, khatih chhûnga Pathian nèna an lèn dun hun phei chu hria ila, a percentage a tam lehzual sawt ang. Fa kan han nei a, hun rei lo te chhûng chu làwm avàngin Pathian nèn kan lêng dùn zawk a ni mai thei a; Enoka ang erawh chuan kan daih rei lo ṭhin a ni. Pathian nèna lèn dun hi ‘a châng châng’ leh ‘zawk’ thil chauh ni lovin nunphung pângngaia hman theih a va duhawm èm! Enoka chu Pathian nèn an lêng dùn ṭhin a. Tichuan a awm ta lo va, a hnêna awm tùrin Pathianin a la ta a ni. Pathian nèn i lêng dùn ṭhin ang u.

(He thu hi Revival Centenary lawm kum 2006-ah khân Didakhe March-April 2006-ah chhuah a ni a; hmang ṭangkai duh an awm tákin hetah hian rawn dah a ni e.  Kum Sawmhnih Sûlhnû-ah chhuah a ni tawh bawk. Revd CHṬ)