Wednesday, 12 September 2018

CHRISTIAN THEOLOGY

CHRISTIAN THEOLOGY

"Theology" kan tih hi eng tak nge ni le?

Theology han tih tawp hi chuan sakhaw rindan ngunthluk taka zirna tiin kan dah thei mai awm e.

Greek philosopher Plato, Socrates a te khan “theologia” tih hi greek ho pathian te sawi nan an lo hmang tawh thin a ni.

Christian theology ka tih chuan a awlsam zawngin Christian te rinna( Idea of faith) leh pathian nena kan in zawmna ngunthluk taka zirna tiin kan dah mai dawn nia.

Theology hi greek tawng Theos( Pathian) tih leh Logos ( thu) tih atanga lo chhuak a ni a. Chuti a nih chuan Pathian chanchin zirna/ pathian thu zirna (discourse about God) ti pawn kan dah thei awm e.

"Theology” term a hi, Christianity history kan en kir chuan Apostle te hun ni lovin, Apostolic period a zawh hnu Kohhran hruaitute, Church fathers (Patristic period) hun atang khan Christian chhungua atang chuan an hmang tan a ni.

Clement of Alexandria ( 150-215) leh Origen of Alexandria (182 -254) te hian trinity doctrine leh Isua chung chang ( Christology) sawifiahna ah te an hmang a ni. Apostolic fathers te Apostle te zirtir, atak ngeia hmu hman tute anni. entir nan Polycarp of Smurna leh Clement of Rome te chu Apostol John a zirtir te ni a sawi an ni.

Theology lo chhuahna history kan chhui dawn hian khawi atangin nge kan tan ang tih hi a buai thlak ve lai chu a ni thin. Church fathers te hunlai Rome persecution nasat lai ni bawk si an tih theih ber chu Christian lehkha ziak Apostle te atanga an lo in hlan chhawn tawh te lakkhawm leh him taka dah kha hna pakhat a ni tawp mai a ni.

Jewish Rabbi, pagans leh kha tih laia Heretic Christian zirtirna dik lo, Gnostic te ho beihna atanga chung thuziak leh thurin te defend chu an hna pawimawh em em a ni bawk a ni.

Hetia beihna hrang hrang, eg " Isua divinity and Humanity, salvation, doctrine of trinity etc Arianism (Isua chu created, Pa in a siam a ni eternal being chatuana awm reng a ni lo ) Gnostic ho vin an Dualism philosophy atanga an beihna te, Isua kha mithianghlim a nih chuan mihring material being a ni thei lo, Nestorianism,monophysitism etc heng beihna hrang hrang an chhan letna atang hian theology mumal tak chu a lo in tan kan ti thei awm e."

THE PATRISTIC PERIOD

kohhran piang tir te mai, a dintu apostole te an thi zo tawh si, kohhran chuan kil tin atangin beihna an tawk a, chhantu an ngaih em em lai a ni.

1) Apologetic: Apostoic fathers te hi Christianity rinna leh zirtirna hum him tura lo pen chhuak te anni. An thuziak tam tak hian sawrkar atanga official recognition leh vantlangah an sakhua christinity chu duh ang taka an practice ve theih nan te a ni. Christianity piang tir te leh secular culture te chu dialogue neih puia in hriatthiam tawnna te an tawng bawk a ni. Hei hi Christianity darh chakna chhan pakhat a ni awm e, eng hnam pawh an leng vek mai hi.

2) Dogmatic : Kohhran, Christian thurin te, vawn ngheh a, Christian family chhung ah ngei pawh in hrilhfiah zirtir hna chu hna pawimawh lutuk a ni

3) Cannonization: Thuthlung thar bu pawh Apostle te ziak hrang hrang lak -hawmin chung chu kohhran in kaihhruaina an rinna in ngah nan an hmang tan a ni.

4) Tradition:
Apostle te lo din kohhran tihdan te vawng nung zelin tradition-a an lo neih tawh rinna a ni emaw practice hrang hrang te chu an vawng nung zel a ni an siam bawk a. Apsotle creed leh ecumenical khawmpui in thurin an siam te chu kohhran in pum- khat tawn nan pawimawh em em te anni. Nicene creed, Constantinople creed etc Christian worship, liturgy te cultural tradition nen hmang kawpin Greek philosophical term te pawh christian pathian eg’ logos stoic ho in pathian khawvela lo in puanna sawi nan an hman te chu rem takin an hmang ve bawk a ni.

7) Schools of theology:
Theology school te, Alexandria leh Antiochene ah te a din tan bawk a ni.
Patristic period zawh ah hian Scholastic theologians ho an lo lang tan dawn a ni. He period hi theology in tanna tak tak a ni e ti an awm bawk a ni.

(Ngaihdan erawh engkim hriat hnu a mahni ngaihdan siam ve mai tur a ni.)

Ti hian kawng khata thlirna atang chuan theological formulation leh development te hi, Dogmas, Christian thurin sawifiahna atangin a in tan kan ti thei ang.

Kawng danga thlirin 11th century New age Scholastic period a lo then meuh chuan, khang thurin defend hun lai khan theology an khawih phak tak tak lo, church dogmas, Christian thurin defendna mai a ni, theological proposition tak tak hi chu Scholastic hun a tangin hian a in tan chauh a ni ti tih ve leh theih tho awm e.

No comments:

Post a Comment