HERMENEUTICS
“Hnathawktu, thutak thu fel taka hmang chu zak tur a ni lo angin, Pathianngaiha thaa inentir turin thahnem ngai rawh” (II Tim 2:15)
Bible thu hi thendik leh vuahdik ngai, sawifiah ngai a ni a. Chumi bungrua atana thil pawimawh ber chu Hermeneutics tih a ni. Hermeneutics tih chu greek tawng hermeneuo tih atanga rawn kal a ni a, a awmzia chu letling (interprete) emaw, hrilhfiah emaw tihna a ni. Bible thumal te, finna thu hla ril (wisdom literature) leh finna a thilbul chhuina (philosophical words) hrilhfiah nan te hman a ni thin. Biblical hermeneutics an tih bik erawh Bible thu tum leh awmzia diktak zawk hmuhchhuah theihna tura a hunlai boruak te, tawng awmze bulpui te leh a hmangtu dinhmun te hre chunga zirna leh hrilhfiahna a ni. Bible thute hi a awmzia chhuichhuaha hrilhfiah leh tunlai mite hriatfiah theih tura lehlin ngai a ni a, chutiang anga letling thei tura zirbingna hi a ni.
Biblical Hermeneutics hi chi hnih General interpretation leh theological interpretation ang a sawi theih a ni a. General interpretation chu Bible thu chheh vel (context), tawng kalhmang (language), chanchin chhuina (historical records) leh hnam nun (culture) chhuina lam a ni deuh bik a. Tin, theological interpretation chuan tawng kauchheh dan (figure of speech), entirna thil (symbols), hla thu (poetry), zawlnei thu (prophecy), thil inang chhuina (typology), thur in lam zirna (doctrinal teaching) lehthu ziak chi hrang hrang (various literary forms) a chhui bik thin a ni.
Bible thumal hrilhfiahna tura zirna leh thiamna ah hian a pawimawh ber chu Textual criticism an vuah a. Chumi awmzia chu bible thumal in ziak kha a tobul, a tir a mi ang thei ber tur chhui chhuah tumna a ni. Bible hi bu hrang hrang chilhkhawm a ni a, heng ziak te hi a tir te a ziaktute kutchhuak kha a nihna ang diak diak a hmuh tur a awm tawh lova, tawng hrang hrang in, vawi tamtak lehlin kual a nih tawh avangin a awmze dik thei ang ber tur hmuchhuak tura kan zir a ngai bik hle a ni.
Chuvangin hmanlai kutziak bu hlui hrang hrang te, thumal hrang hrang, tawng (language) thanchhoh dan te thlenga en in an khaikhin a, a tira mi hnaih ber tur zawnchhuah an tum thin a, chu chu bible zirna ah hmun pawimawh ber chang tu a ni. Chutiang a atira ziaktuten an ziak laia an thu ziak awmze dik tak ni thei ber tur an hriat chhuah hnuah chuan tunlai tawng mila lehlin dan tur leh tunlai hun mila hman tangkai dan tur theology an zawng leh ta thin a ni.
Hermeneutics kan sawi apianga sawi tel loh theih loh chu Biblical exegesis hi a ni. Exegesis chu greek tawng exegeisthai tih atanga rawn kal a ni a, chu chu hruaichhuak tihna a ni. A thumal ngau ngau atanga a awmzia leh a kawhtum taka in hruaichhuahna/kawhhmuhna tihna a ni ber. Chumi atana pawimawh leh em em chu textual criticism bawk a ni a, chu chu thumal chanchin ziahna (history) leh thumal tobul (origin) chhuina a ni. Mahse, exegesis chuan chanchin ziahna (history), a ziaktu tan hnam nunphung leh khawsak dan chanchin (cultural backgrounds) bakah a chhehvel boruak thlengin a chhui vek thin. A chang chuan a hunlai thu leh hla ril ber ber, grammar leh thu awmze neia chheh dik dan zawng zawng te nen a chhui tel hial thin.
Hei bakah hian tawngkam pakhat, a zirmi lo te tana exegesis nena hriatpawlh awl tak a awm a, chu chu eisegesis an ti. Biblical eisegesis chu thumal awmzia leh a kawh tum zirbingna leh chhuibingna pawh awm chuang lova mimalin Bible awmzia nia a hriat emaw, a awmzia ni tura a duh emaw kha Bible thua zuk bel luh tawp hi a ni. Hei hi mizote sapho kan tih ngei te pawhin a hming eisegesis tih hi hre hauh lova kan hman nasat em em a ni. Mahse, he thil hi bible zirna leh hrilhfiahna ah chuan belhchian dawllo ber leh kalsualna, thutak pensanna leh Krista zirtirna thu khum daiha kalna awlsam tak a ni. Tualto pawlchhuak leh bible thu behchhan tho si a zirtirna mak tak tak te hi eisegesis rahchhuah a ni awm e.
Bible hi dik taka hrilhfiah tur chuan an hunlaia mite rilru leh ngaihtuahna ang kan put thiam a pawimawh hle a ni. Thuthlung Hlui hi Hebrai leh Aramaik tawnga ziah a ni a, Thuthlung Thar hi Greek tawnga ziak a ni thung. Bible ziaktute leh tunlai hun inkarah hian tawng thu-ah indaidanna (language gap) thui tak a awm tawh a, hmanlai Hebrai leh tunlai Hebrai te, hmanlai Greek leh tunlai Greek tawng pawh a inanglo in a hrang hle tawh tih hriat a tha.
Tin, Hnam nun danah pawh Bible ziaktute nen kan inkarah hian danglaman (historical gap) tam tak a awm tawh a, Bible a lehkhabu hnuhnung ber atang pawhin kum 2000 dawn a ni tawh. Heti khawpa hun inkartla nasa a awm kan nih avang hian Bible an ziak hunlai vela an chanchin kalphhung (historical context) hriat a pawimawh takzet bawk a ni.
Tin, a ziaktu rilru leh a ziahlaia a ngaihtuahna tur awm chhui pui a, chutiang rilru put ve phak te pawh kan tum a ngai hle bawk. Mawlmang taka Pathianthu hrilhfiahna hian zirtirna diklo tam tak a hring thin a, kan fimkhur em em tur a ni. Chuvangin, Pathian thlarau kaihhruaina hnuai thiamna leh finna ne, Pathian thu hi zirin i hrilhfiah thin ang u.
No comments:
Post a Comment