Wednesday, 13 September 2017

PRESBYTERIAN KOHHRAN PATHIAN BIAK KALPHUNG

PRESBYTERIAN KOHHRAN PATHIAN BIAK KALPHUNG
-  Revd Chuauthuama

PATHIAN BIAK AWMZIA
Pathian biak awmzia hi sawi dan chi hrang hrang a awm thei ang a. Kan kohhran Pathian Biak Inkhawm Hruaina Bu- sawi dan hi lo thri chhuak ila
"Pathian bia’ emaw ‘Pathian chibai buk’ emaw kan tihte hi Saptawng chuan worship an ti a. "Pathian ropuizia hriat chian avanga zah leh tih leh ngaina chunga amah chawimawi tura a rawngbawl" tihna a ni. Chu chuan Pathian chawimawi leh fak te, a hnena sual thuphachawi te, lawmthu sawi te, inhlan te, thil dil te, a thu ngaihthlak leh a duh zawng apiang ti tura inpek te a huam a. Chu chu a tana rawngbawlna a ni nghal. ‘Pathian chibai buk’ chuan a lalna hmaa tlawmna a kawk a, chu chu Pathian chawimawina chu a ni bawk. Pathian chawimawi chu mihring thil tih theih sang ber a ni. ‘Pathian rawngbawl’ chuan a laka chhiahhlawh nihna leh thuawihna a kawk a; atana inpumpekna a kawk bawk. ‘Pathian bia’ tih chu amah nena inbiakna a ni a, a thu ngaihthlak leh a hnena kan duh zawng sawi chhuah vena a ni; chu chu Pathian nena inpawlna chu a ni a, induhna leh inngaihna thuk tak nei inpawlna a ni.
Pathian biak inkawm hi ringtute tih tur thil pawimawh tak a ni a. Lal Isua pawhin a ngai pawimawh a, "Mi pahnih emaw pathum emaw ka hminga an inkhawmna apiangah chuan an zingah ka awm si thin a" a ti a ni. A tisa put lai niah khan Pathian chibai bukna hmun sunagog-ah a kal fo thin. Kan Kohhran Thuirin No-9 naah pawh ringtu zawng zawng tihtur a nihzia kan hmu. Kristian Nun Kaihhruainaah pawh, "Pathian biak hi Kristiante tih dan tura pawimawh ber leh hmasa ber a ni a, an thlahthlam tur a ni lo a, an ngaipawimawh reng tur a ni" tih a ni bawk. A huhoa Pathian biak hi a pawimawh a, inchhem alh tawnna a ni. Mizo thukah thingfak pahnih lek kan tuah chuan a alh tha duh thin lo a, fak tam zawk kan tuah erawh chuan a alh tha duh thin. Chutia ang deuh chuan Pathian biak inkhawm hi ringtute inchhem alh tawn nan a tha hle a ni.

PATHIAN BIAK INKHAWMA THIL TIH NGEI NGEITE
Pathian biak inkhawmah hian kohhran hrang hrang(denominations) tih dan a inang vek lem lo a. Kohhran thenkhatah chuan thil chi hrang (element of worship) tih an ngah hle, chu lam chu sawi tul loah ngai ila. Keini Presbyterian Kohhran Pathian biak inkawmnaah chuan thil pali tih ngei ngei kan nei a. Hei hi eng inkhawmah pawh a tel deuh vek a. Hun engemaw bikah chuan thil pahnih khat telh loh luih a awm thei. Chung thil pali kan tih ngei ngeite chu keimahni tihchhuah bik ni loin Apostol-te hun lai atanga an lo chun than kha a ni. Chungte chu (1) Fakna hla sak; (2) Tawngtai; (3) Pathian thu chhiar; (4) Thuhril te hi a ni.
1. Fakna hla sak
Mizoramah chuan khawvel hmun danga an tih ve loh, inkhawm tan dar rik hmain kan zai thin a. Tun hma chuan zai loa ngawi renga thu thin tualchhung kohhran chu an awm awm e. Tunah erawh chuan tan dar rik hmaa zai hi tih ngei ngei turah kan ngai ta a ni ber. Kohhran thenkhatah chuan Kristian Hla Bu-a hla sak thiam loh deuh zir nan an hmang a, Synod Music Commitee-in hla zir tur rawn thlan chhuah chang pawh a nei a; chung hlate zir nan chuan hmang tawk an awm a, a tha ang reng
Tualchhung kohhran tam berah erawh chuan ‘innghahkawmna’ ni pah fawmin kan lo zai a. Hlim lai deuh phei chuan inkawm tan dar rik tawh pawhin hlimna kan um luat a leiah tawpsan zai pawh kan rel hlei thei mang lo ta fo mai. Hei hi ngaihtuah chian deuh a tul khawp mai a. Inkhawm tan hun pel dawrh khawpa kan hlim na maw tih avanga zai chhunzawm hi chu bansan ngam a tha. Inkawm boruak a khawih danglam lutuk thei a, inkhawm hruaitu inbuatsaihna ang pawh tihkim hleih thieh lohin a awm phah thei a ni. Tan dar a rik hnaih tawh hi chuan kan hla sak lai a tawp laklawh a nih pawhin hla thlang kher loa ngawih zui mai hi zir thiam ila a tha khawp ang. Hla kan thlang leh duh hman a nih pawhin hla chang tlem deuh, sak zawh thuai chi tal thlang thiam ila. Tan dar rik dawn tepa hla sei tak thlan te hi chin loh tur a ni. Kan hla sak lai ena chang laklawh atanga sawi nawn mai pawh hreh loh ngam a tha ang.Kan chhinchhiah tur pawimawih tak chu dar nawn a nih hma hi chuan Pathian bia (worship) kan la ni chiah lo a; dar nawn atang chiahin Pathian biak inkawm chu tan a ni; chumi tan hin dik taka min tantir thei lo tur khawpa hla nawn hi chin loh a tha zawk. Inkhawm hruaitu thenkhat an han ding chhuak a, "Kan Pathian biak inkhawm kan lo chhunzawm zel ang a" an tih pawh hi a dik zan lo; chu ai chuan, "Kan Pathian biak inkhawm kan lo tan tawh ang a" an ti tur a ni zawk ang.
Pathian biak kan tan tak hnuah hian mipui chan a tam lutuk thei lo. Hla sak hi mipui chan awm chhun a ni deuh mai a; chuvangin kan inkhawmah hian hla sak hi kan uar thiam a pawimawh. Tunlaia inkhawm tam takah inkhawm hruituin hla a thlang mang lo thin a. Mipuite tih ve tur an siam tlem tihna a ni. Hla sak uar tih vanga kan tuipui zawng hla pakhat lek nawn tlut tlut tir tihna erawh a ni lo, Mizoram Presbyterian Kohhran Pathian Biak Inkhawm Hruaina bu tharah chuan inkhawm pangngaiah chuan hla pathum tal sak ni se tih a
Chairman-in hla thlan reng rengin thu chunga sak tur tia-a sawi lang kher a nih loh chuan ding chunga sak turah ngaih ngheh mai tur a ni. ‘Ding chungin kan lo sa ang a’ tih hi a ngai lo. Eng emaw bikah thu chunga sak tha zawka a hriat chuan, "Thu chungin kan sa ang’ a tin chauh zawk tur a ni. Tunlaiin inkhawm hruitu tam takin ‘Ding chungin kan sa ang’ an tih kher thin hi tun hma atanga Presbyterian Kohhranin Pathian biak inkhawmah kan tih dan a ni .
Hla thluk chungchangah pawh sawi hlek tur a awm. Kristian Hla Bu-ah hian lengkhawm zai chauha sak chi a awm a; a tam ber erawh chu solfa thluka sak theih a ni a. Solfa thluka sak chi thenkhat chu lengkhawm zai thluka sak theih ve vete hi a thlangtuin a dih dan a sawi a nih loh chuan solfa thluka lak mai tur a ni a; hla hruaituin lengkhawm zai thluka lak ngawt hi a kalhmang a ni lem lo. Chairman tan hla thlan thiam a pawimawh khawp mai bawk. Call to worship zawha sak tur hi chu Pathian fakna leh chawimawina lam hla ngei ni thei se a duhawm. Kristian Hla Bu-a awm lo hla thlan hi tih loh a tha hle bawk.
2. Tawngtai
Pathian biak inkhwmah chuan fakna hla sak ang bwkin tawngtai hi tih ngei chi, thil (element) pawimawh pakhat a ni. Tawngtaina chi hrang hrang a awm a, a eng ber pawh hmang ila mipui aiawha ding kan nih avangin ‘Kan’ tih hman thin tur a ni. Kan tawngtaiin kan koh (address) chu ‘Pa Pathian’ ni zel sela. Tunlaiin mi thenkhatin "Aw ka Pa, Thlarauthianghlim" tih an ching a; heti ang hi hmasang ata Kohhranin Pathian an koh dan a ni ngai lo. Synod Worship Committee-in Pathian Biak Inkhawm Hruaina Bu-ah tawngtai chungchang heti hian a sawi: "Thil dil tawngtai a nih chuan "Pa Pathian" hnenah kan mamawhte sawiin "Lal Isua Krista" hmingin kan dil tur a ni. "Isu, i hmingin kan dil a che," tih hi pumpelh tur. "Kan dilin kan rawn inhlan e," tihte pawh tawngtai dan tha a ni lo. Dilna a nih chuan dilnaa a tihtawp a tha a, inhlan tawngtai a nih chuan "Isua Krista hmingin kan inhlan/hlan e," tih mai tur a ni. "lawmthu sawi chungin kan dil a che," tih pawh hi a hmaa lawmthu kan sawi kha a tawk a. A tawpna atana kan hmang duh a nih chuan "Lal Isua hmingin lawmthu kan hrilh a che," tia Amen zui mai a tha. Hei hi zawm tlang thei ila, a tha ang. Kan tawngtaiin intithlarau mi taka "Kan dilna min hlawhtlintir dawn avangin lawmthu kan hrilh a che" tih hi chih loh a tha.
3. Pathian thu chhiar
Bible chhiar hi uluk taka tih tur a ni a. Tantu leh thuhriltu chuan Bible ngah chhan an nei a, Chaiman erawh chuana ken kan a la ngai. Bible chhiar laia ken dan hi uluk a ngai hle. Chairman emaw tantu emaw thuhriltu emawin thiam taka Bible chhiar tum tur a ni. Mizo tawng lam dan dik hriat a pawimawh a, lam dan dik loa lam chuan a awmzia a danglam daih thei a, awmze nei miah lo pawhin a chhuah thieh a ni. Chuvangin a lam dan dik zir thiam a pawimawh em em a ni. Sam kan chhiarin ‘Sam number za-na’ tih ang chi hi tih dan tur a ni lo. ‘Sam za-na’ tih mai a tawk; number tih tel kher hi a chungtlai mai mai a ni.
4. Thuhril
Presbyterian Kohhran Pathian biak inkhawmah chuan thuhril hian hmin a chang laipui hle. Chuvangin Worship Committee pawhin thuhril chungchang heti hian Pathian Biak Inkhawm hruaina Bu-ah kaihhruaina a ziak a; "Kan Kohhran hian thuhil rawngbawlna hi a ngaih pwimawh em avangin thuhriltu mawhphurna hi a sang hle a, mipuiin a lakah an beisei sang hle bawk. Chuvangin heng a hnuaia mite hi ngai pawimawh ngei sela.
Thuhriltuin a tumte hre reng chungin thu hril thin rawh se. Tawngkam hman thuah duhtuii fimkhur hle thin sela, Pulpit-a sawi awm leh awm loh thiar thiamin zahawm leh awihawm takin thuia sawi thin rawh se. Pathian mite chawmna hmin a hi tih hre rengin zah tak leh fimkhur takin Pulpit hmang thin tura beisei a ni. Hmun hman thiam hi thuhriltu tan a pawimawh, thuchah sawi bakah vawi khat tawngtai leh hla pakhat thlan a tawk. Inkhawm zawng zawngte sawt tlanna tur thuchah, ninawm hman loa sawi thiam a tha. Mahni inhlil chiam loin Pathian thuchah sawi mai tur a nih inhre reng rawh se. Kan Kohhran thurin te, inkaihhruaina te leh zirtirna te tihhlawhtling zawng leh tihhmasawn zawnga thu hril thin tur a nih inhre reng bawk rawh se" Thuhriltuin thupha chawi lo tura ngaih a ni a; mahni inthiam chawpna ni awm taka thupha chawi phei hi chu a tih chi loh lehzual. Thupha chawi loh theih loh hun a awm a nih pawhin a mawi tawka chawi a tha.

INKHAWMA MAWHPHURHNA PAWIMAWH CHELHTUTE
Pathian biak inkhawmah hian mawihphurhna bik neite an awm thin a. Hengte hian an chan theuh hi uluk tak leh zahawm takin an tih a pawimawh a, an mawhphurhna theuhte fel fai taka ti thei turin inbuatsaihna tha leh tha lo hian inkhawm boruak a sawi danglam duai thei tih hriat a tha.
1. Chairman
Inkhawm hruaitu Chairman mawhphurhna a lian hle a. Inkhawma hun neite ko chhuaktu a ni satliah mai lo. Chuvangin Chiarman hi uluk takin a inbuatsaih hmasa thin tur a ni. Chairman chuan a bul atanga a tawp thlengin inkhawm hruai thin sela. Thuhriltu hnena ‘hun tawp thleng’ pek hi hawihhawmnaah kan ngai a, mahse a tha ber lem lo. Pathian biak inkhawmnaah hian Pathian laka kan hawihhawmna bak mihringte chunga hawihhawm luih teh chiam a tul lo. Pathian kha kan pawisak leh zah ber tur a ni a, a lakah kan inphah hniam ang a. Inkhawm chhungin thil eng emaw Biak In chhungah emaw, a pawn lam hnaivaiah emaw lo thleng palh thei a ni a; chuti ang a lo awm palh hlaih a nih chuan Chairman chu thu pawtchata hih tih dan tur relfel tur a ni a, a bul atanga a tawp thlengin a mawhphurna hi a chelh tlang a tha ber a. Bialtu pastor emaw chu hun tawp tleng pek a sual lo.
Chariman in Pathian be tura sawmna ‘Call ti Worship’ nei hmasa loa mahni vei zawng sawi hmasak hi thi tih chiu a ni lo. Pathian be tura sawmna ‘Call ti Worship’ tawi fel takin nei sela, chawimawina lam emaw inhlanna lam hla emaw tlangin tawngtai zui sela. Call to Worship hi Pathian thu chhiar pangngai a nih loh avangin sawi zui (Comment) a ngai lo. Pathian Biak Inkhawm Hruaina Bu tharah khan Call ti Worship zawhah ‘Amen’ tih hi dah zel a tha a; hei hi tun hmaa tih dan a nih loh pawhinh dan phung reng a ni e. Tun hma chuan Chairman in Pathian thu sei deuh hlek chhiar an chin g; chuti anga an chhiar chhan ber pawn rawn inkhawmte khan mahni in lamah Pathian thu chhiar an ngaithla khat em a, Biak Ina chhiar an ngaihthlak kha an hriat chhun a ni deuh mai tih vangin an chhiar duham thin a ni. Tunlai hian Chiarman thenkhatin Call to Worship an neih hnuah ‘Pathian thu dang kan ngaithla leh ang a’ tih an ching ta viau mai a. Hei hi a tul lem lo a, Call to worship-ah hian Bible thu kan hmang a nih pawhin Pathian thu chhiar pangngai anga chhiar a ni lo. Chairman-in Pathian thu a chhiar chhunzawm duh a nih pawhin ‘Pathian thu dang’ ti loin ‘Pathian thu i lo ngaithla ang u’ tih mai a tawk.
Chairman hi tawngtai ngei tura ngaih a ni. Chairman tawntai hi a sei tur a ni lo a. Inkhawm lo kalten tih tak zeta Pathian an pawl theih nan tawi fel takin dil sela, thil chi hrang hrang tam tak sawi duah a ngai lo. Tantu neih inkhawm a nih phei chuan tantu chham awmte lo chham khalh loh hram a tha. Hla thlan hi a number fel taka sawi a, chang khatna emaw tal chhiar chhuah hmasak a tha. Chairman chuan a tih tur chu fel takin ruahman lawk sela. Thut hun leh din hun, tawngtai hun, indawt fel taka rem tur a ni. Inkhawmhote hriat theih ngeiu tura tawng chhuah tur a ni bawk. Chairman awka chhuak hian inkhawm boruak a kaihruai thu hle a; a bul tanna atanga zawi seta a tawng chhuah chuan inkhawm boruak a nung thei lo ang.
2. Kohhran Secretary
Kohhran thupuan hi Secretary hna a ni a, a awm loh erawh chuan Joint Secretary emaw mi dang emaw thu puangtu tur insiam rem a ngai thin. Kohhran thupuan hi inkhawma thiltih ‘element’ pawimawh tak a ni. Kohhran ziaktuin Pathian biak inkhawma puan awm chi chu tawi fal taka puan tur a ni. Kohhran inkhawm programme puang hmasa ber sela, chumi hmuah chuan thil dang puang sela. Kohhran thupuan hi fiamthu nena chawhpawlh chi a ni lo a, zahawm taka puan tur a ni. Kohhran Hmeichhia leh KTP lam puan tur pawh Secretary hnenah pek khawma puantir a tha ber.
3. Tantu
Inkhawm tantu dinhmun hi a pawimawh hle. Kohhran Committee-in rawngbawltu pawimawh a thlan chhuah bik zinga mi a ni a. Tunlai chuan kohhran thenkhatah tantu-a ding thei ang tam tak avangin Pathianni chawhnu inkhawmah pawn tantu ruat an ni ta zel a; Pathianni zan tih chauhah lo chuan tantu ruat an ni ta. Tantu chu kohhran mipui aiawha ding a nih avangin uluk takin a inbuatsaih tur a ni a. Pathian thu a chhiar dawn pawhin a bu hming, bung leh chang zat fiah takin a sawi hmasa tur a ni a, a chhiar zawhah, "Lalpan a thu malsawm rawh se" tih thin tur a ni. Tantu hian a tawngtaiin mipui aiawhtu a ni tih a hre reng tur a ni a, mi mal tawgtaina thu chham ang chi chu tih loh a tha.
4. Hla hruaitu
‘Hla hruaitu’tih hi tun hma deuh tawngkam a ni awm e, tunah chuan ‘khuang vawtu’ emaw ‘khuangpu’ emaw tih tawngkam kan hmang ta deuh ber. Khuang vuak hi mi zawng zawng thiam chi a ni lo, mi bik deuh an ngai thin. Khuang vawtute dinhmun hi a pawimawh khawp mai a. Kohhranin khuang vawtu a neih that chuan Pathian biak inkhawm zai a nungin a tho tha thin a. Khuang vawtuin sin rata hla a lak chuan inkhawm zai boruak a tho thei lo. Khuang vawtu hi dinhmun pawimawh tak chelhtu an nih avang leh Mizo inkhawmah chuan tan hmaa zai kan chin avangin kal hma ngei tura beisei an ni. Khuang vawtu chuan Hla Bu-a inziak ang takin hla a sa thin tur a ni a; khuang vawtu tan hla sak sual hi a inhmeh lo bik a ni. A hma lama kansawi tawh angin hla thlangtu (Chairman/Thuhriltu)-in emaw sak dan tur a sawi lawk a nih loh chuan solfa thluka sak chi chu solfa thluka lak a tha.
5. Thawhlawm khawntu
Programme eng emaw bik a nih loh chuan Mizoram Presbyterian Kohhran inkhawmah chuan thawhlawm hi Chawlhni zingah leh zanah khawn a ni ber thin a; Pathian biak inkhawma thiltih ‘element’ pawimawh tak a ni. Sunday School inkhawma thawhlawm khawn hi kohhran hrang hrangah tih dan a inang lem lo. Kohhran thenkhatah chuan hming lam laiin pawl tinah khawn a ni a; kohhtan tam takah erawh chuan a hranin khawn hun siam a ni a. Kohhran Secretary-in thu a puan laiin an khawm deuh ber a; hei hi hun ren vang mai niin a lang. A nihna takah chuan thawhlawm khawn hi Pathian biakna element pawimawh pakhat a nih vangin thil dang tih ruala lo khawn chu a tha ber lo; thawhlawm khawn laia hla sak erawh chu thil inkawp remchang pangngaiah ngaih a ni. "Thawhlawm" tih hi a hming pangngai reng a ni a; tunlaiin mi tam takin ‘thilpek’ tiin an sawi thin.
Thawhlawm hlantu pawhin inkhawm hruaituin hlan tura a hrilh ang takin hlan mai sela. Inkahwm hlan nawn emaw thil dang chham tel duah emaw a ngai hran lo. Thawhlawm hlan hi Chairman-in a tih nghal mai hian hun a hek lo bawk a, a hlantu tur midang han koh vel hi phung thlukna chi khat, tul tak ni lem lo a nih avangin pumpelh theih a ni.
6. Thuhriltu
Mizoram Presbyterian Kohhranin a hman danah chuan ‘Thuhril’ tih leh ‘Thuhriltu’ tih hi tawngkam hman deuh bik a ni.Hei hi Pathian Biak Inkhawm Hruaina Bu tharah pawh hman dan a ni. Tunlaiin inkhawmpuiah emaw, campaign/camping nikhuaah emaw Sap tawng hmangin ‘Speaker’ tih kan hmang uar hle a. Kohhran tam takah chuan ‘Thuhriltu’ tih tur hi ‘Thusawitu’ tih tawngkam an hmang. A dik lo hul hual zawng a ni lem lo na ang a, ‘Thuhriltu’ tih hi hmang tlang ila, a duhawm ber ang. Programme bik emaw-ah erawh chuan ‘Thuchah sawitu’ tih hman a ni thin.
Mizoram Presbyterian Kohhran chuan thuhril hi kan ngaih pawimawh em avangin a hrilna hmun pulpit pawh bang leh bang inkar lai takah kan dah a. Thuhriltu chu a thieh ang tawka nasain a inbuatsaih tur a ni a. Pulpit tlang atangina a inbuatsaih mang lo thute a chhak chhuak mai mai tur a ni lo a. Rawngbawlna dinhmun pawimawh luahtu a nih ang ngeiin a mawhphurhna chu a ngai pawimawh tur a ni. Intihthlarau mi nih duh avanga pulpit tlanga dawn thar leh tla chawp sawi a tum tur a ni lo. Pathian thu hi a zahawm avangin kan thusawi tur chu theih tawpa nasaa inbuatsawih thin tur a ni. Pulpit hi ngampa taka fiamthu thawh nan hman loh a tha bawk. Pulpit a awm tawh hnuah lam tura chhuk loh a tha.
7. Zaipawl
Pathian biak inkhawmah hian zaipawl kan nei thin a, inkhawmpui nikhuaah phei chuan zaipawl eng emaw zat an awm thin. Synod Inkhawmpuiah chuan kum 2000 atang khan zaipawl member-te mahni thuthmun atanga lo pen chhuka maicham hmaa din tlar hi tihtawp a ni. Inkhawmpui dangah pawh hian kal chhuah kher hi ti lo ngam ila a tha ngawt ang. Inkhawm hruaitute hian zaipawl zai tura an sawmin ‘Hla hlan turin’ an sawm fo ta mai a, hla hi hlan tur a ni lem lo a, sa tura koh mai a tawk hle. Zaipawl member-te hi Biak Ina inthuamna awm renga inchei a tha a, chet vel danah pawh mawi leh fel taka chet vel a ngai. Mi mit tikham thei thlen lo tura riltu an pek thieh nan mahni inthunun a pawimawh.
Zaipawl hian anmahni hla duh zawng leh mawi tih zawng hi an thlang duh khawp mai a. Pathian biak inkhawma sak awm mipui hneh thei tur an thlan thiam a pawimawh hle. Ruah tham loh hla thar sak hi intihtheihna atan hman tur a ni lem lo ang a; hla hlun leh nghet, kohhran mipui chawm thei tur sak a tha ber ang. Biak Ina an hla sak hi inelna a ni lo tih an hriat a tha a, inchhem mawi mawi siak lam zawnga kalpui tur chi a ni lo, taksa intheh kual vel dan pawh hi lutuk a awm thei ang.

No comments:

Post a Comment