Friday, 15 September 2017

HIGHER CRITICS (Documentary Hypothesis pawmtu) INNGHAHNA TLANGPUI BIHCHIANNA 

HIGHER CRITICS (Documentary Hypothesis pawmtu) INNGHAHNA TLANGPUI BIHCHIANNA :

                -David lh

       Documentary Hypothesis kan tih chuan a tlangpui thu chuan he theory in a sawi dan chuan "Mosia lehkhabu 5 kan tihte hi source hrang² pali emaw a tanga tute emaw lakkhawm an ni a, engkaqng mahin Mosia ziak a ni lo. Mosia hnu daih a tuten emaw an ziak ani, tih a ni deuh ber.
       Puitling SS Zirtirtu a ka tan tirhin JEDP chungchang ah kan inhnial a, kan upa pakhat chuan heng mite hian rau taka an ziak a ni ti a atan a vangin he theory chungchang hi ka theih tawkin ka zir phahve ta a ni.

1.   Darwin-a Theory of Evolution pawmtu te an ni.
     Charles Darwin-an . 'On the Origin of Species' kha Nov thla ,1859- khan a chhuah a. Mi tam takin thik thar leh ropui tiin an atchilh a. He mi chhuah lai vel hian tuna kan subject vawrh lar tu ber Julius Wellhausena hi kum 15 vel a ni a. A hmaah Jean Astruc, Johann Gottfried Eichhorn, K.D.Ilgen, E.Reuss, J. George, leh mi dang tam takin BIBLE RINHLELHAWM TI ZAWNG A BORUAK AN LO SIAM LAI TAK A NI. (Evolution Theory hi chu kan hre tlangvek a ,sawi thui lo mai ang)👈 he theory hian Bible thu a rawn hnawl mai ni lovin Engkim siamtu Pathian a rawn hnawl der hi pawi tak a ni. Tun hnai deuh va he Theory tantu , America a Pluralism tana sulsutu hming thang berte zing a mi mithiam,(Bible Sholar) Theologian Harry Emersona Fosdick-a phei chuan Theory of Evolution hi Bible chungchang ah pawh a hmang(apply) ta zel  a, "Bible hi ho leh mawlte, naupang chhe thil tak a, thing bul lung bul bia (animism)a intanin a lo thang chho zel a, a vawr tawpah Krista chanchin Thaah hian a tawp ta a ni" (1924) tiin a ziak. Julius Wellhausena hi Evolution Theory lar vang lai tak kha a tlangval chhoh lai nen a inang bawk a,he theory a hmin hneh khawp mai.
    Evolution Scientist ho pawh hi an makve khawp mai. eg. Coelacanth sangha fossil an hmuh chu, kum maktaduai tam tak kal ta a, sangha, amphibian a insiam tantir fossil a ni e, an ti a- "Missing link' kan hmu ta e' an ti a , an lawm em em a. Chutih laiin Africa chhim lama hnam mawl ve tak , Pacific Ocean kam a chengho chuan an chaw hmeh duh zawng tak, an sangha man fo thina lo ni reng tih hman lawk khan an hmuchhuak a, 'Kan theory hi a lo dik lo tawp mai' tih an tum miah lo, sawi mam dan an zawng leh ta thung a 'Living fossil' te an ti ta vel mai mai. Kan Universe upat zawng an chhutte kha hman deuh kha chuan '14 bilion years' vel an ti a, tunah chuan 7/8 bilion years' vel a ni ang an ti leh tawh.👈 Hengho thu leh hla ringtu , rawngbawltu kan neihi thil pawi tak a ni. I do ngam ang u.

2.    Inspiration & inerrancy of The Bible
Presbyterian Thurin 1-na Thuthlung Hlui leh Thuthlung Tharte hi Pathian Thu a ni a, rinna leh thiltih tehna diklo theilo a ni' tih hi Kristian, Reformed kohhran zawng leh Pathian mi hman Theologian, Evangelist ropui ho zawng zawng in an pawm bakah Reformer ropui M. Luther, Jonh Calvin-a te pawm dan a nih laiin , Higher Critics ho hian an pawm lo va. Bible hi Pathian thawkkhum a ziak (inspired)a nih an pawm lo. 'DIK LO THEI LO' tih phei hi chu an pawm lo chiang lutuk hian a dik lohna niawm a an hriat zawng zawng hmang a Bible sawisel (Criticize) hi an hnapui ber a ni a,  Bible inspiration an pawm lo mai ni lovin, Bible thu, a ziaktu ho leh lsua thleng a an pawm loh thu huai taka sawi ngam Evangelical Scholar ho zingah an tam lutuk.

3.    Thil lo thleng tur hriat lawk theihna an pawm lo.
     Pathianin, Isua leh a zawlnei hmangin thil lo la awm tur a hriat tir lawk thei (prophetic gift a pe) tih hi an pawm lo. Hei vanghi a nia, lsaia bu hi lsaia ziak a ni thei lo. Engtinnge a hun hnu daih Babulon saltan te, Babulon saltan atanga kir leh te a sawi theih ang, heng sawina hi chu a hunlaia awm ngei ' tu emaw' in a/an ziak a ni an tih phah a. Daniel a hrilhlawkna pawh hi Daniel a hun hnu thil a nih tam em a vangin, a thlen ngei tawh hnu hria, ' tuemaw' ziak a ni e, Daniela ziak a ni thei lo,an ti bawk. Chutiang zelin hrilhlawkna, ahnu daiha thleng dik atamna reng reng hi a thlen hnua ziakah an puh zel hlawm nia mawle. An ngaihdan chuan Zawlnei te khan an hnu daiha thil thleng tur an sawi lawk thei lo (an theih chuan miracle a ni dawn tlat a, miracle an pawm der bawk si lo)
      Tunlaia sawi hlawh tak pakhat "Thupuan hi thil thleng tawh vek" ti tute nen hian huang khatah kan dah thei em?
    A tawi zawngin Bible ziaktute hian Pathian 'inspired' a ziak an pawm lo va, Pathian leh a zawlnei te hian nakin hnu thil thleng tur hre lawk thei(Prophetic power nei)ah an ngailo bawk tihna a ni.
        Porphyry-a , Pathian ringlo philosopher chuan kum zabi thumna tawp dawn lam khan Daniela bu hi a tak tak a ni lo ve, a ti a. Lehkhabu 15 Kristian na do nana a ziah zing a 12- na chu Daniela bu hrilhlawkna sawi nepna a tana a ziak a ni a. Mahse hmanlai mithiam Jerome-a (AD 348-420) chuan ' he tiang a hrilhlawkna lo thleng dik an sawiselna hi a dikzia ti fiahtu ber a ni. Zawlneite hian ring lo mite nakin hnua thil lo thleng tur an hriat lawk tir ve lo va, thil kal tawh, lo thleng tawh chin chauh hi an man phak tawk anih vang a nia', a ti ve thung. Pathian zawlneite hrilhlawkna pawm loh hi lsua hmuhsitna leh dawheh ('liar')- a puhna a ni tih a chiang a. Amah ngeiin ' Zawlneite hian ka chanchin ka chanchin an sawiin an ziak' a ti si a (cf. Luke 24:44; John 5:39; 46-47)
(Destructive Criticism and the Old Testament- By Wayne Jackson)-ah chuan " Daniela bu ah hian Lal ram hrang hrang; entirnan: Babulon, Medo- Persia, Greek etc, te lo din chhuaha tluk chhiat leh dan tur te a sawi a vangin 'Daniela ziak a ni thei lo vang, a hnu B.C 167 vela tu emaw (hriat loh) in a ziak a ni ang, an ti a. Predicitive prophesy an pawm lo miau va ' ! tiin a ziak.

No comments:

Post a Comment