Tuesday, 10 October 2017

SIM CHI HNIH

*SIM CHI HNIH*

*SIM* hi a pawimawh khawp mai. *RIN* nen hian thil kalkawp tlat, thliarhran/lakhran hleih theih loh a ni.
Khawngaihna avanga min chhandamna hi *'RIN'* hmanga chan anih rualin, *'RING'* tur hian *'SIM'* a ngai tlat thung!
*'SIM'* awmzia hi chihnihin sawi dawn ila.

*PAKHATNA:-*
1. *'SIM'* _(to renounce, to resign, to quit, to leave out, to give up, to retire from...)_ *Thil chin (dawklak) țhin bansan, nghei, thlah,* tihna angin Mizo tawngah hian kan hmang țhin a. Mizo țawnga kan hmanna țhinah te hian a dik lo hranpa lo va, mahse, Bible-a *SIM* kan hmuh nen hi chuan a inang chiah lo!

Eg:     1. Zu in bansan/nghei = *SIM*
2. Mei zuk bansan/nghei = *SIM*
3. Zu zawrh bansan/nghei = *SIM*
4. Țawngkam mawi lo bansan = *SIM*
5. Thatchhiat bansan/thlah = *SIM*
Khing țawngkamah te khian, *sim* tih kan hmanin, mizo țawngah chuan dik lohna a awm hranpa lo va, mahse kan Bible-in min zirtir *SIM/SIMNA* nen chuan a inang hauh si lo!!

*PAHNIHNA:-*
2. *SIM* _(repent/repentance)_ tia kan Bible-a kan hmuh tam ber erawh hi chu, a țawng bul lam ațanga en chian chuan, *metanoia* = _(to change one's mind, i.e. to repent, to change one's mind for better, heartily to amend with abhorrence of one's past sins, to think differently)_ *inchhir/pawiti/lungngai/thiltih lai mék leh tih țhin, a dik lo tih pawm a, chumi duh tawh lohna rilru thar pu,* tihna a kawk thung a. Hei thu hian a sawi tum leh a kawh tum ber chu, Pathian lama mihring rilru put dan tur, *Pathian nena kan inkar bik liau liau a ni.*
Thil inang thuak an nih laiin hriat hran, thliarfel a ngai ém ém a. A hmasa zawk tur leh a hnuhnung zawk tur an awm a. A hmasa lo tur zawk hmasak tir tum chuan, buaina kan tawk fo țhin! Chuvangin ngun taka ngaihtuah a ngai ta réng a ni.
Pathianin mihring a siam hian mihring hmaah hian *kawng hnih* a chhawp sak a. *Chatuan NUNNA* kawng leh, *chatuan BORALNA* kawng te an ni.
*Nunna kawng zawh turin min duh laiin Boralna kawng kan zawh ta zawk a.*
_Ka kawng zawh lai mêk a dik lo tih inpawm a, "Kawng dik lo ka zawh chhan pawh Pathian thiam loh vang ni lovin, keima thuawih loh vang a ni",_ tih *inpawm a, inchhir a, pawiti a, lungngai a, thuhnuairawlh leh inngaitlawm taka Pathian hmaah mahni dik lohna inpawm* hi Bible-in *SIM* tih min kawhhmuh a tum chu a ni. Inchhir, pawiti leh lungngaia indawm kun ngawtah hemi *SIMNA* hi a tawp lo va, Pathian hnena *tlukluhna leh hawikirnain* a chhunzawm nghal thin. _(Fapa tlanbo dinhmun kha ngaihtuah ila!)._
Hei hi, *SIM No 2* khi a ni a, _Pathian thu chhiar leh Pathian thu hril ngaihthlak ațangin a lo awm thei a, mimal nunah pawh amahin a lo thleng ve thei bawk_, *Pathian hnena hawikir leh tlukluhna* lai tak hi *Thlarau Thianghlim hnathawh ropui ber pakhat* a ni.
*'SIM No.2-ah'* khian Pathian thu kan hriat, kan chhiar leh ngaihthlak te kaltlangin kan lut phawt a, *Thlarau Thianghlim puihnain* Pathian hnenah kan tlu lut a, Pathian kan lo *'RING'* ta a, _(a thu kan lo awih ta a..)_. Pathian thuawih a, a thu zâwmtuten Thlarau Thianghlim chenchilhna kan lo chang a, *'SIM No. 1'* zawkah khian hruai luhin kan lo awm ta a, thil kan lo chin dawklak țhin chi hrang hrang kan lo *kalsan, nghei, bansan*..etc. thei ta țhin a ni.
Simna kawng min kawhhmuh a, min kaihruaitu Thlarau Thianghlim leh Pathian thu (Bible) leh Pathian thu hriltu te hi awm sa reng tawh an ni a. Mahse, a *SIMTU TUR MIHRING* zawk hian kan inchhut ngawn san tlat thei a, ngawhngawl kan chhuah tlat thei!! Chutiang mi chu ni lo turin *keimahni lam kan pawimawh ém ém a ni!!*
Zoram mipui țhenkhatte hi chuan thil kan hre fuh zat lo deuh va, kan hriatfuh lohna lai tak hi sualin remchangah a lo hmang thiam ém ém bawk!!
*No. 1* zawk ațang khian bul țan kan tum a, Camping kan lut a, *Pathian zarah kan thil chin (dawklak) țhin, zu, drugs, etc. kan bansan/nghei/thlah ve ngei a*.....
He dinhmun kan thlen chiah hian, *piangthar* kan inti a, mipui pawhin *piangthar* hmuhin hmuh kan lo tum deuh țhup a, kan thlir țhup a, hun engemaw chen chu, *an/kan piangthar thei vâwk vâwk țhin* khawp mai!
Kan peih loh hun a lo thlen ve leh..... *"Ka da leh tawh / A da leh tawh, / piangthar da leh"*, kan ti țhin.
Kan thlir dan leh hriat dan hi a fuh chiah țhin lo fo a lo ni!.

_*We must unlearn what we have learned, because a conditioned mind cannot apprehend the infinite.....*_ this is metanoia!!

SYSTEMATIC THEOLOGY

*Systematic Theology* hi enge anih tih sawifiah dawn chuan tawngbul lamah Kan let angai Ang.

Systematic tih hi Greek thumal Pakhat *Sunistano* tih atanga rawn Kal Ani a, a awmzia chu *Fel Tak a rem*  *Awm ho* tihna Ani. Tichuan *Systematic Theology* tih awmzia ber Nita chu Theology hrang hrang te, Thupui hrang hrangte fel taka rem khawm, awm ho tir tihna Ani Mai Ang chu.

*Dallas Theological Seminary* Scholar ropui Tak *Lewis Sperry chafer*  a hrilhfiahna hian ati Chiang viau bawk. Systematic Theology chu Pathian chungchang thu leh a hnathawh hrang hrangte lakkhawm a felfai leh belhchian dawl  (scientific) Tak a rem khawm a, khaikhin a, pho chhuah a, chu thutak tan tlat chu *Systematic theology* chu Ani tiin a hrilhfiah Ani.
*Sources of Systematic Theology*

Systematic Theology duan dawn hian a poimawh ber chu a duanna tur a a thulakna/ hnar hi Ani. A thu hnar chu chu hnih a then leh Ani a.

1. *Primary sources*
Systematic Theology duan Nan a Thu hnar poimawh ber chu *Bible*(scripture) hi Ani. Bible a mihringte hnena Pathian inpuanchhuahna te, Pathian leh Mihring inzawmna te hi a poimawh hle Ani.

Tin Thil Siam(nature) hmang a Pathian inpuanchhuahna hi thu hnar poimawh Tak Ani bawk.

2. *Secondary sources*
Tun hma a kohhran hmasa ten a Thurin an lo puanchhuahna (Creed) eg Nicene Creed , Westminster confession etc te hi Systematic Theology duan Nan an poimawh hle Ani. A chhan chu Hun Kal tawh a Pathian thu an lo pawm Dan leh hriatthiam Dan te Kha Theology duan Nan a tangkai em em ani.

Systematic Theology duan Nan hian Secondary source atan Bible pawn lam Heng Science, Philosophy, Culture& Tradition, Reason etc te hi atangkaiin hman Ani thin bawk Ani.
Systematic Theology hrilhfiahna Kan sawi Ang khian Bible ziak/ hmun hrang hrang Atangin Thupui / Thu hlawm lak khawm Ani a, chu chu felfai Tak a remkhawm Ani.

1. Bibliology (Doctrine of the Bible)
2. Theology proper (Doctrine of God)
3. Christology (Doctrine of Christ)
4. Pneumatology (Doctrine of the Holy Spirit)
5. Anthropology (Doctrine of Man)
6. Hamartialogy (Doctrine of Sin)
7. Angelology (Doctrine of Angels)
8. Soteriology (Doctrine of Salvation)
9. Ecclesiology (Doctrine of church)
10. Eschatology (Doctrine of the Last thing).
Heng Doctrine sawm zir hma hian Prologomena an ti a, A hmahruai (introductory part)zir phot tur Ala awm cheu bawk.

Tin Systematic Theology Hian a huam zau Ang reng hle a. Heng theology hrang² Calvinistic Theology, Armenian Theology, Contemporary Theology , Christian Ethics etc etc te hi Systematic Theology Huang chhungah hian zir theih Ala Ni vek bawk Ani.